KINH TẾ TƯ NHÂN CÓ TRỞ THÀNH NỀN TẢNG TRONG NỀN KINH TẾ QUỐC DÂN?

Trong thời gian gần đây, khi một số tập đoàn, doanh nghiệp nhà nước gặp khó khăn, hoạt động sản xuất kinh doanh kém hiệu quả dẫn đến thua lỗ thì  một số tờ báo, trang mạng càng có dịp “hô hào” về việc xét lại vai trò chủ đạo của thành phần kinh tế nhà nước, kêu gọi phải “tư nhân hóa” nền kinh tế hay kinh tế tư nhân phải thay thế kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân… Những quan điểm này càng được cổ xúy thông một số cuộc hội thảo khoa học và phương tiện truyền thông đại chúng. Tiếp sức cho các quan đểm trên còn có “cố vấn” đẳng cấp nước ngoài. Vấn đề trung tâm mà họ kêu gọi là tư nhân hóa nền kinh tế... Vậy nhìn nhận vấn đề này như thế nào? Liệu kinh tế tư nhân có trở thành nền tảng trong nền kinh tế quốc dân được hay không?

Nếu như trước đây trong giai đoạn cải tạo xã hội chủ nghĩa ở nước ta (1958 - 1960), kinh tế tư nhân, hay nói cách khác chế độ tư hữu bị lên án, bị xem là biểu hiện của phương thức sản xuất lạc hậu, không tương thích với chủ nghĩa xã hội. Thậm chí cho đến sau ngày đất nước thống nhất (sau năm 1975) tư tưởng đó vẫn còn rất nặng nề, dẫn tới tình trạng kinh tế tư nhân gần như không có “đất diễn” trong sự phát triển của nền kinh tế quốc dân. Thay vào đó là sự phát triển của phong trào đưa nông dân vào hợp tác xã, quốc hữu hóa nền kinh tế quốc dân. Kết quả thì dường như chúng ta đã thấy, đó là sự phát triển chậm chạm của nền kinh tế với sức ỳ quá lớn dẫn tới tình trạng kém phát triển. Đó chính là bài học đắt giá cho cái nhìn phiến diện, một chiều đối với vai trò của kinh tế tư nhân, phủ định sạch trơn những giá trị to lớn mà kinh tế tư nhân mang lại. Điều đó đã khiến chúng ta đã phải trả những giá rất đắt. Vì vậy, tại Đại hội VI của Đảng (1986) Đảng ta đã phải thừa nhận những thiếu sót này.

Như vậy, từ chỗ chưa được chấp nhận, đến nay kinh tế tư nhân đã có một vị trí, một chỗ đứng vững chắc trong nền kinh tế tư nhân. Chúng ta phải thẳng thắn thừa nhận rằng, chính sự xuất hiện của kinh tế tư nhân đã tạo động lực rất lớn để phát triển nền kinh tế quốc dân. Điều này đã được Đảng ta khẳng định tại Đại hội lần thứ X của Đảng, đó là “kinh tế tư nhân là một trong những động lực của nền kinh tế”. Không những vậy, đến Đại hội XI của Đảng (2011) còn khuyến khích thành lập các tập đoàn kinh tế tư nhân và tư nhân góp vốn vào các tập đoàn kinh tế nhà nước, cho phép đảng viên làm kinh tế tư nhân. Đại hội XII của Đảng đã có một một bước phát triển mới về nhìn nhận vai trò của kinh tế tư nhân và được đông đảo dư luận trong và ngoài nước đánh giá cao. Đó là sự xác nhận “kinh tế tư nhân là động lực quan trọng” trong sự phát triển của đất nước.

Nhờ sự khơi thông về mặt lý luận và mở đường về đường lối, cơ chế, chính sách mà kinh tế tư nhân nước ta đã được phát triển với tốc độ khá cao, trở thành một trong những lực lượng kinh tế chủ yếu của nền kinh tế quốc dân. Điều đó được thể hiện rất rõ ở việc đóng góp của kinh tế tư nhân vào GDP. Trong khi tỷ lệ đóng góp của kinh tế nhà nước có chiều hướng giảm xuống. Tốc độ tăng trưởng GDP của kinh tế tư nhân cũng cao hơn tốc độ tăng trưởng chung…

Đó là bức tranh về sự tăng trưởng và phát triển của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế quốc dân. Nhìn vào bức tranh đó, không ít người đã phải khẳng định rằng, nhờ có sự xuất hiện và phát triển của kinh tế tư nhân và nền kinh tế quốc dân đã có những bước tăng trưởng vượt bậc. Tuy nhiên, kinh tế tư nhân có trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân hay không?

Một số quan điểm cho rằng, hiện nay kinh tế nhà nước hoạt động kém hiệu quả, chỉ có kinh tế tư nhân mới là động lực chủ yếu để đưa nền kinh tế đi lên nên hãy để cho tư nhân đảm nhiệm vai trò phát triển kinh tế. Một số quan điểm khác cho rằng, trong kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, kinh tế nhà nước phải là chủ đạo, là nền tảng của nền kinh tế quốc dân, Nhà nước phải điều hành, quản lý nền kinh tế, không thể để tư nhân điều hành nền kinh tế. Vậy nhìn nhận vấn đề này như thế nào?

Cả lý luận và thực tiễn đều chỉ ra rằng: kiến trúc thượng tầng không thể  vận hành theo định hướng XHCN mà cơ sở hạ tầng dựa trên sở hữu tư nhân. Điều này hoàn toàn mâu thuẫn, vì kinh tế tư nhân, như kinh nghiệm thế giới đã chỉ ra, nếu tự nó, sẽ vận động theo con đường TBCN, luôn đặt mục đích là lợi nhuận của chủ sở hữu là tư nhân.

Cơ sở hạ tầng của mỗi thời đại lấy quan hệ sản xuất đặc trưng, tiêu biểu của thời đại đó làm nền tảng. Những quan hệ sản xuất khác trước đó vẫn được sử dụng nếu thực tế có nhu cầu, nhưng không bao giờ lại đóng vai trò là nền tảng, là chủ đạo của nền kinh tế quốc dân.

Trong tổng thể nền kinh tế, đặc biệt với sự phát triển kinh tế ở nước ta đó là kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, chúng ta vận hành nền kinh tế theo cơ chế thị trường nhưng phải luôn đảm bảo được tính ổn định, bền vững, phát triển vững chắc của nền kinh tế. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) đã khẳng định: “Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Kinh tế tập thể không ngừng được củng cố và phát triển. Kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân”. Trong khi đó, Khoản 1, Điều 51, Hiến pháp năm 2013 cũng chỉ rõ: “Nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng XHCN với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo”. Điều đó có thể thấy, dù kinh tế tư nhân đóng vai trò rất quan trọng nhưng trong tổng thể của nền kinh tế quốc dân, kinh tế nhà nước vẫn giữ vai trò chủ đạo.

Để lý giải điều này, chúng ta có thể lấy một vài ví dụ, nước Nga hậu Xô Viết tiến hành tư nhân hóa nền kinh tế trong những năm đầu thập niên 90 của thế kỷ XX, hàng chục ngàn doanh nghiệp lớn, nhỏ bị tư nhân hóa, tư nhân nắm lấy hầu hết các lĩnh vực huyết mạch của nền kinh tế, hình thành một tầng lớp tài phiệt khống chế cả nền kinh tế Nga trong một thời gian dài. Còn nếu nhìn vào hệ thống các siêu thị ở Việt Nam, một số siêu thị từng có tiếng tăm nay đã bị các nhà đầu tư nước ngoài mua đứt, điển hình là hệ thống siêu thị Nguyễn Kim bị Thái Lan mua đứt; tập đoàn Kinh Đô từng “làm mưa làm gió” trên thị trường nhưng cũng đã bán hết cổ phần cho nước ngoài, rồi còn đó những P/S (kem đánh răng PS), Dạ Lan (mỹ phẩm Dạ Lan), bia Huda Huế… cũng đã bị nước ngoài thâu tóm. Vậy thì nếu kinh tế tư nhân làm nền tảng thì đến một lúc nào đó nền kinh tế này sẽ đi về đâu?

Hiện nay, có thể có những doanh nghiệp nhà nước đang hoạt động, làm ăn kém hiệu quả, điều đó xuất phát từ sự yếu kém trong khâu quản lý và sự vận hành thiếu trơn tru của các doanh nghiệp. Bởi vậy, điều quan trọng là phải làm thế nào để thay đổi chính sách, cách thức quản lý cho phù hợp, đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của sự phát triển. Cần phải phòng ngừa, ngăn chặn và lên án, đấu tranh những hành vi lợi dụng hình thức kinh tế nhà nước để trục lợi cá nhân, phục vụ lợi ích nhóm, nhưng không thể phủ định trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta, việc duy trì vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước đóng vai trò đặc biệt quan trọng, quyết định sự ổn định và phát triển bền vững của nền kinh tế quốc dân.

Tóm lại, vai trò, vị thế của kinh tế tư nhân ở nước ta đã có một bước tiến dài so với trước. Do đó, phải tiếp tục hoàn thiện về thể chế, nhất là chỉ đạo tổ chức thực tiễn để thực hiện đúng đường lối, chính sách, phát huy hơn nữa tiềm năng của kinh tế tư nhân. Nhưng đừng bao giờ quên rằng đây là kinh tế tư nhân hoạt động dưới CNXH, chịu sự chi phối của Nhà nước pháp quyền XHCN, có nhiệm vụ góp phần xây dựng CNXH thành công. Đừng bao giờ gán cho kinh tế tư nhân vai trò và nhiệm vụ mà nó không thể có và không thể nào thực hiện được.
                                                                                                               Ngọc Thủy